در پی توسعه فیزیکی شهرها تهیه اطلاعات جامع و تفصیلی از سامانه های آبخیز شهری و همچنین شرایط حاکم بر چرخه هیدرولوژیک آن از ضرورت های اجتناب ناپذیر در مدیریت یکپارچه شهری محسوب می‎شود. آلودگی سیلاب شهری به فلزات سنگین یکی از مهمترین آلودگی های موجود در رواناب حوزه های آبخیز شهری است که خطرات عمده ای بر سلامت زیست بوم و شهروندان دارد. در این مقاله به بررسی تغییرات کیفیت رواناب و مقدار فلزات سنگین سرب، روی و مس موجود در رواناب آبخیز شهری بجنورد در دو بازه زمانی پاییز و بهار پرداخته شده است. به این منظور تعداد 52 نمونه رواناب در طول بازه زمانی معین تهیه گردیده و پس از آماده سازی نمونه ها، با استفاده از دستگاه جذب اتمی، مقدار فلزات سنگین بر حسب ppb اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که روند کاهش فلزات به ترتیب Zn>Cu>Pb بوده و از نظر زمانی حداکثر میانگین غلظت فلزات سرب، روی و مس مربوط به پاییز و از نظر مکانی غلظت فلزات در نواحی مسکونی و تجاری و در نمونه های رواناب معابر و شبکه انهار (FB2) بیشتر بوده است. همچنین نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از آن است که همبستگی مثبت و بالایی بین سرب و مس (954/0r=) در فصل پاییز و بین سرب و روی (641/0r=) در فصل بهار برقرار است. این همبستگی با استفاده از روش تحلیل عاملی و چرخش واریماکس نیز مورد تایید قرار گرفت.

ارزیابی فلزات چسبیده به مواد معلق سیلاب های شهری، به مدیران اجازه می دهد تا اقداماتی در راستای بهبود کیفیت محیط شهری انجام دهند. در این پژوهش، به بررسی تغییرات مقدار غلظت فلزات سنگین سرب، روی و مس موجود در مواد معلق رواناب ها در حوزه آبخیز شهری بجنورد در دو فصل پاییز و بهار پرداخته شده است. به این منظور، تعداد 52 نمونه رواناب تهیه شد. پس از آماده سازی نمونه ها، تفکیک رسوبات معلق با استفاده از کاغذ صافی واتمن و پس از توزین مقدار رسوبات موجود در رواناب، با استفاده از دستگاه جذب اتمی، مقدار فلزات سنگین محلول در رواناب و فلزات سنگین چسبیده به رسوبات معلق بر حسب ppb اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مقدار وزنی رسوبات معلق در فصل بهار بیشتر از پاییز است. همچنین، نتایج حاکی از آن است که بیشینه غلظت فلزات سنگین غیرمحلول و چسبیده به رسوبات بیشتر از فلزات سنگین محلول در رواناب است. از سویی دیگر، نتایج بیانگر آن است که بیشینه میانگین غلظت فلزات روی و مس به جز سرب چسبیده به رسوبات در فصل بهار بیشتر از پاییز است و از نظر مکانی غلظت فلزات روی و مس در نمونه های رسوبات معلق رواناب مسیل صندل آباد (FC3S) بیشتر بوده است، این در حالی است که در خصوص فلز سرب در نمونه های معابر و شبکه انهار (FB2S) مقدار غلظت بیشتر بوده است. لکن تفاوت مکانی داده ها برای فلزات سنگین چسبیده به رسوبات معلق از نظر آماری معنی دار نیست. همچنین، نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از آن است که همبستگی مثبت اما پایینی بین سرب و روی (0.166=r) در فصل پاییز و بین سرب و مس (0.271=r) در فصل بهار برقرار است. معنی داری این همبستگی با استفاده از تحلیل خوشه ای به روش سلسله مراتبی مورد تایید قرار گرفت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

ارزیابی فراوانی چشمه ها به موضوعی مهم برای برنامه ریزی استفاده از زمین، به خصوص شناسایی منابع آب زیرزمینی و حفاظت از محیط زیست تبدیل شده است. بدین منظور جهت تولید نقشه ی فراوانی چشمه های حوزه ی آبخیز بجنورد، از روش رگرسیون لجستیک باینری (به منظور وجود و عدم وجود چشمه)، تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) استفاده گردید. در این منطقه تعداد 359 چشمه شناسایی شد و 14 عامل مؤثر در وجود چشمه شامل تراکم خطواره، فاصله از خطواره، فاصله از آبراهه، تراکم زهکشی، شاخص پوشش گیاهی (NDVI)، انحنای پروفیل، انحنای مماسی، نسبت سطح، برآیند بردار، بارندگی، ارتفاع، زمین شناسی، جهت های جغرافیایی و شیب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ضرایب عوامل مؤثر توسط رگرسیون لجستیک از 300 چشمه که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، به دست آمد. از 59 چشمه ی دیگر برای مرحله ی اعتبار سنجی استفاده شد. در نهایت نقشه ی فراوانی چشمه ها به چهار طبقه ی احتمالاتی خیلی کم، کم، متوسط و زیاد تقسیم گردید. نتایج نشان داد که وجود بیش از 80 درصد از چشمه ها به درستی پیش بینی گردید. همچنین دقت مدل با استفاده از منحنی ROC، 6/86 درصد تخمین زده شد که نشان دهنده ی دقت بالای مدل در تحلیل فراوانی چشمه ها در منطقه ی مورد مطالعه است. در پایان عوامل تراکم زهکشی، شاخص پوشش گیاهی، برآیند بردار، بیش ترین ضریب و عوامل شیب، ارتفاع و نسبت سطح کمترین معنی داری را در بروز چشمه ها داشته اند. با توجه به نتایج این تحقیق، می توان از این روش برای شناسایی منابع آب زیرزمینی در مناطق کارستی استفاده کرد و در بهبود مدیریت جامع حوزه های آبخیز کارستی، نقش مهمی ایفا نماید.

در مناطق شمالی ایران انجام مطالعاتی که منجر به مدیریت صحیح، بهره برداری بهینه و احیای اراضی گردد ضرورت دارد. در برخی از مناطق حوزه بزرگ آبخیز هراز، اکوسیستم ویژه ای شکل گرفته که باعث ظهور سیمای متفاوتی از گیاهان گردیده است. در این مقاله بررسی علل ظهور اینگونه گیاهان که همه پسن (آهک پسند، گچ پسند و شور پسند) می باشند با انتخاب یکی از زیر حوزه های آبخیز هراز با نام حوزه آبخیز رزن انجام گرفته است. در این رابطه با انجام بررسیهای زمین شناسی، سنگ شناسی، ژئومرفولوژی، خاک شناسی، پوشش گیاهی، توپوگرافی و هواشناسی سعی در شناسایی این اکوسیستم ویژه شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که عامل اصلی ظهور گیاهان گچ، آهک و شورپسند در مرحله اول وضعیت کلی توپوگرافی منطقه و تاثیر آن بر روی فاکتورهای هواشناسی و اقلیم شناسی می باشد و در مرحله دوم عدم وجود خاک مناسب دخالت دارد. در این منطقه، وضعیت توپوگرافی مانع عبور ابرهای باران زا گشته و یا مسیر حرکت آنها را تغییر می دهد. بارندگی کم اهمیت در مناطق پست و پادگانه های آبرفتی رودخانه ای به علت عدم شستشوی املاح، در نهایت تراکم بیشتر املاح و کانیهای فرسایش یافته را موجب می شود. همین امر پوشش گیاهی خاصی را در این مناطق بوجود آورده است. این عوامل با ایجاد اقلیمهای محلی موجب ظهور اکوسیستم های خاصی در دره هراز و دره های چالوس، سفید رود و بعضی از مناطق دیگر شده است. منطقه مورد بررسی تحت عنوان حوزه آبخیز رزن دارای وسعتی برابر 14000 هکتار است که مختصات جغرافیایی آن 52 درجه و 8 دقیقه تا 52 درجه و 18 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 7 دقیقه تا 36 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی می باشد. محدوده مورد تحقیق از نظر تقسیم بندی سیاسی – اداری کشور جز بخش جنوبی شهرستان نور در استان مازندران می باشد.